Nederland telt maar liefst 1100 windmolens, en het is een van de nationale symbolen van ons land. Maar waarom eigenlijk? Windmolens waren belangrijk omdat ze voortdurend water wegvoerden uit de polders. Ook speelden zaagmolens een rol bij de scheepsindustrie.
Een molen wordt aangedreven door de wind. Het wiekenkruis drijft vervolgens via een tal van onderdelen de maalstenen of het scheprad aan, waardoor er bijvoorbeeld graan gemalen of water weggepompt kan worden.
In Nederland doken de eerste graanmolens op in de dertiende eeuw, en in de vijftiende eeuw kwamen de eerste poldermolens. Maar de echte opmars kwam pas in de zeventiende eeuw. In de negentiende eeuw telde Nederland maar liefst 9000 molens. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen ze door technische ontwikkelingen grotendeels tot stilstand, maar veel molens zijn tegenwoordig monumenten die beschermd worden.
1. Buitenmolen
Molenstraat 63, 6901 CC Zevenaar
Voor de oudste molens van het land moet u niet in het westen zijn, maar in Gelderland. Een van de oudste molens is namelijk de Buitenmolen in Zevenaar, die al in 1447 werd vermeld. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat de molen na 1549 gebouwd moet zijn.
De molen is typerend voor de Renaissance en is nog maalvaardig. Een grote restauratie vond plaats in 1969 en 1970 om de molen terug te brengen in zijn oorspronkelijke staat.
Meer weten: http://www.zevenaarbuitenmolen.nl/
2. Grafelijke Korenmolen
Bovendorpsstraat 14, 7083 EC, Zeddam
De Buitenmolen is dus niet de oudste molen van ons land. Die titel gaat naar de Grafelijke Korenmolen in Zeddam. We weten dat deze waarschijnlijk voor 1441 moet zijn gebouwd, omdat jaarringenonderzoek heeft aangetoond dat het hout van de rechtervoeg in de kap afkomstig is van een boom die voor 1440 is gekapt.
Zoals de naam doet vermoeden was de molen tot de twintigste eeuw in het bezit van de graven van Kasteel ten Bergh. In 1929 werd de molen overgedragen aan een stichting. Bezoeken kan op afspraak.
Meer weten: http://www.huisbergh.nl/torenmolen/
3. Waarlandsmolen
Hoebelaan 9a, 1738 BR Waarland
De oudste graanmolens vindt u dus in Gelderland, maar hoe zit het met de oudste poldermolen? Die titel behoort waarschijnlijk toe aan de Waarlandsmolen in Waarland. Jaarringonderzoek heeft uitgewezen dat de achterkant van deze binnenkruier gebouwd moet zijn in 1532.
Rond 1850 is het scheprad vervangen door een houten vijzel. Vanaf toen kon de molen bewoond worden. En tot 2008 was dat ook daadwerkelijk het geval. De laatste molenaar was Cor van der Heijden, die in 1944 werd aangesteld. Tegenwoordig is de molen in het bezit van de Stichting West-Friese molens.
Meer weten: https://molenhuijs.nl/molen/
4. De Rat
Sneekerpad 16, 8651 NE IJlst
De Rat bevindt zich aan de oever van de Geeuw, een eeuwenoude vaarverbinding tussen Sneek en IJlst. Wat deze houtzaagmolen zo uniek maakt is dat deze nog steeds werkt zoals in 1711, toen deze gebouwd werd!
Oorspronkelijk zaagde De Rat op windkracht, maar uiteindelijk werden de kap en wieken verwijderd en in 1918 werd de molen voorzien van een elektromotor. In 1967 werden de kap en wieken door de gemeente IJlst hersteld, en vanaf 1977 was de molen weer in staat op windkracht te zagen.
De Rat kan bezocht worden, en de molenaars vertellen u graag meer over het houtzagen.
Meer weten: https://houtzaagmolenderat.nl/
5. Zaanse Schans
Schansend 7 1509 AW Zaandam (Zaans museum)
De Zaanse Schans is een historische buurt in Zaanstad waar u tal van molens, historische huizen, musea en ambachtswinkels.
Aan de economische bloei van de Zaanstreek ging in 1594 een belangrijke uitvinding vooraf, de krukas, waarmee de horizontale windrichting kon worden omgezet in verticale zaagbewegingen. De scheepsbouw in de zeventiende eeuw was ook een belangrijke factor. De molens maakten de Zaanstreek tot een van de oudste industriegebieden ter wereld.
Veel van de molens van de Zaanse Schans dateren uit de zeventiende eeuw.
Meer weten: https://www.dezaanseschans.nl/
6. Museummolen in Schermerhorn
Noordervaart 2, 1636 VL Schermerhorn
Tot slot nemen we u mee naar de Museummolen in Schermerhorn, die een voor de zeventiende eeuw uniek staaltje watermanagement laat zien. De eerste schop ging namelijk al in 1633 de grond in. De molen maakt deel uit van een molencomplex van oorspronkelijk maar liefst 52 molens. Deze molens moesten van het Schermeer een polder maken, de Schermerpolder.
Tijdens een bezoek aan de museummolen kunt u de molen van onder tot boven bekijken, leert u meer over hoe het leven vroeger in de polder was, de geschiedenis van de polder en de ontwikkeling van de polderbemaling.
Meer weten: https://www.museummolen.nl/
